Λίγους μήνες πριν, σε κάποιο από τα φεστιβάλ που παρευρέθηκα ως μέλος του Κέντρου Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος μαζί με τη Luna, δέχτηκα την παρακάτω πολύ εύστοχη ερώτηση από έναν επισκέπτη:
«Αν σου ζητούσα να μου πεις επιγραμματικά, μέσα σε μια πρόταση, δυο τρία πράγματα που άλλαξαν στην κινητικότητά σου από τότε που απέκτησες το σκύλο οδηγό κι έπειτα, ποια θα ήταν αυτά; Μπορείς να τα συνοψίσεις; Είναι τόσο έντονες και σημαντικές οι διαφορές που να μπορούν να μπουν σε λόγια;»
Εντυπωσιάστηκα και ξαφνιάστηκα ευχάριστα απ’ αυτήν την ερώτηση, κυρίως γιατί, αν κι έχω δώσει πολλές ομιλίες σχετικά με τους σκύλους οδηγούς, περιέργως τη συγκεκριμένη απορία την άκουγα για πρώτη φορά. Παρόλα αυτά, δε δυσκολεύτηκα να απαντήσω και, μάλιστα, ναι, η απάντηση μπορεί να δοθεί συνοπτικά:
«Ασφάλεια, ταχύτητα, εντοπισμός σημείων»!
Αφού, όμως, εδώ δε μας πιέζει ο χρόνος, ας τα αναλύσουμε λίγο παραπάνω:
- Ασφάλεια
- Εμπόδια, ατελείωτα εμπόδια σε εσωτερικούς κι εξωτερικούς χώρους! Να μιλήσουμε για την ποικιλία τους (εμπόδια εδάφους, ψηλά και κινούμενα); Να μιλήσουμε για κακοτεχνίες, για ανύπαρκτες προσβάσεις ή για υπαρκτές, αλλά ακυρωμένες; Να μιλήσουμε για παραβάσεις των νόμων, ασυνείδητους καταστηματάρχες που κλείνουν τα πεζοδρόμια και απρόσεκτους οδηγούς που απορείς πώς κατάφεραν να πάρουν δίπλωμα;
- Όλα τα παραπάνω κι ακόμη περισσότερα έχει να αντιμετωπίσει ένα τυφλό άτομο βγαίνοντας από το σπίτι του με το λευκό του μπαστούνι. Το μυαλό και οι αισθήσεις του πρέπει να είναι τεταμένες και σε εγρήγορση, ώστε να μην μπαίνει σε κίνδυνο κάθε λίγα μέτρα.
- Έχοντας ένα σκύλο οδηγό, όμως, το τυφλό άτομο δεν έχει να ανησυχεί πλέον για αυτά, αφού είναι ο σκύλος εκεί για να το προφυλάσσει από τους παραπάνω προβλέψιμους, αλλά κι απρόβλεπτους κινδύνους. Εντοπίζει κι αποφεύγει όλα τα είδη των εμποδίων, αρνείται να εκτελέσει μια εντολή όταν κρίνει πως είναι λανθασμένη ή επικίνδυνη και, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, βρίσκει ο ίδιος ο σκύλος λύση, αν ο χειριστής/ριά του δε γνωρίζει τι εντολή πρέπει να του δώσει. Έτσι το τυφλό άτομο γλιτώνει ένα σημαντικό μέρος της ενέργειάς του, για να το καταναλώσει σε άλλα, πιο εποικοδομητικά πράγματα.
- Ταχύτητα
- Ακριβώς για τον παραπάνω λόγο, σε ένα τυφλό άτομο το λευκό μπαστούνι δεν επιτρέπει να κινείται γρήγορα. Ειδικά στην Ελλάδα, τα εμπόδια στα πεζοδρόμια είναι τόσο πολλά, που τα τυφλά άτομα αναγκάζονται να σταματούν και να τροποποιούν την πορεία τους ανά λίγα μόλις μέτρα. Επομένως, δεν είναι εύκολο να αναπτύξει κανείς μεγάλη ταχύτητα υπό αυτές τις συνθήκες. Το αργό βάδισμα είναι, μάλιστα, και σύσταση των εκπαιδευτριών κινητικότητας και προσανατολισμού στα εκπαιδευόμενα τυφλά άτομα. «Πάω αργά γιατί βιάζομαι», έλεγε μία απ’ τις δικές μου εκπαιδεύτριες και, εμπειρικά, σύντομα κατάλαβα πόσο δίκιο είχε.
- Με ένα σκύλο οδηγό, όμως, ούτε αυτός ο προβληματισμός υπάρχει. Το να κινείσαι με ένα σκύλο μοιάζει πολύ με το να κινείσαι με τη συνοδεία κάποιου βλέποντος ατόμου. Ο σκύλος οδηγός βλέπει αρκετά μέτρα μπροστά και τριγύρω και, ταυτόχρονα, αποφασίζει ποιες μικρές τροποποιήσεις πρέπει να γίνουν στη πορεία του τυφλού/ής χειριστή/ριάς του, εξαιτίας των εμποδίων, επιτρέποντας έτσι στο τυφλό άτομο να κινείται με πολύ γρήγορες ταχύτητες και χωρίς περισπασμούς, καθυστερήσεις ή λόγους να κοντοστέκεται κάθε τρεις και λίγο!
- Εντοπισμός σημείων
- Για να εντοπίσει ένα τυφλό άτομο διάφορα σημεία με το λευκό του μπαστούνι, όπως σκάλες, ράμπες, πόρτες, ασανσέρ, φανάρια, καθίσματα, ταμεία, νησίδες στη μέση μιας λεωφόρου, κουπαστές σε σκάλες κλπ, αυτό που πρέπει να κάνει είναι να αναζητήσει όλα αυτά, ανιχνεύοντας με το μπαστούνι του το χώρο γύρω του και παρατηρώντας τα διάφορα σημάδια και τις ενδείξεις που έχει στη διάθεσή του (πχ: υφή εδάφους, ήχος του μπαστουνιού όταν ακουμπάει σε διάφορα αντικείμενα τριγύρω, μυρωδιές του περιβάλλοντος κλπ). Αυτή η διαδικασία, φυσικά, παίρνει κάποιο χρόνο. Ίσως όχι τόσο πολύ, αλλά σκέψου να σπαταλάς κάποια έξτρα δευτερόλεπτα κάθε φορά που θες να βρεις κάτι από τα παραπάνω σε κάθε διαδρομή σου. Καταλαβαίνεις πως, τελικά, φασούλι το φασούλι γεμίζει ένα ολόκληρο σακούλι αρκετών λεπτών μέσα στη μέρα ενός τυφλού ατόμου τα οποία ξοδεύει… ψάχνοντας ή ζητώντας καθοδήγηση από περαστικούς!
- Αντίθετα, έχοντας ένα σκύλο οδηγό, το μόνο που έχει να κάνει ο τυφλός/ή χειριστής/ρια είναι να δώσει την κατάλληλη εντολή (πχ: «βρες σκάλα», «βρες πόρτα», «βρες θέση») και ο σκύλος θα ανταποκριθεί άμεσα, οδηγώντας το τυφλό άτομο κατευθείαν στο σημείο που του ζητά. Απλά και γρήγορα!
Αυτές, λοιπόν, είναι τρεις βασικές διαφορές του σκύλου οδηγού από το λευκό μπαστούνι. Νομίζω πως η διευκόλυνση που προσφέρει ο σκύλος στην κινητικότητα του τυφλού είναι εμφανής και αδιαμφισβήτητη.
Αλλά… Πάρα πάρα πολύ σημαντικό κι αξιοσημείωτο!
Δεν μπορεί ένα τυφλό άτομο να αποκτήσει σκύλο οδηγό, αν πρώτα δεν έχει εκπαιδευτεί στην κινητικότητα και τον προσανατολισμό με λευκό μπαστούνι κι αν δεν έχει κατακτήσει σε άριστο επίπεδο τις συγκεκριμένες δεξιότητες. Το ένα είναι προαπαιτούμενο του άλλου!
Εσύ γνώριζες αυτές τις πληροφορίες; Ποια σου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση; Γράψε μου στα σχόλια.
Αν σου άρεσε αυτό που έμαθες, ακολούθησέ με γιατί θα ανέβει και 2ο μέρος με ακόμη τρεις διαφορές του σκύλου οδηγού απ’ το λευκό μπαστούνι.
Σε ευχαριστώ που είσαι εδώ και με διαβάζεις!
Χριστίνα Σαρρή,
ομιλήτρια και blogger για θέματα τυφλότητας
